พ.ศ. 2428 พระเจ้าธีบอส่งทูตไปฝรั่งเศสและยินยอมให้ฝรั่งเศสเข้ามาทำสัมปทานป่าไม้และจัดตั้งธนาคาร ทำให้อังกฤษรู้สึกว่าเสียผลประโยชน์ ทำให้อังกฤษใช้เหตุผลนี้เป็นข้ออ้างในการทำสงคราม เพื่อจะผนวกพม่าทั้งหมด เป็นอันสิ้นสุดราชวงศ์คองบองซึ่งเป็นราชวงศ์สุดท้ายของพม่า ที่ปกครองอาณาจักรอังวะมา 133 ปี มีพระมหากษัตริย์ทั้งหมด 11 รัชกาล ทำให้อาณาจักรเชียงตุง เป็นอิสระอีกครั้งยังคงลังเลว่าจะอยู่กับฝั่งอาณาจักรสยามหรือจักรวรรดิอังกฤษ

เหตุการณ์ในช่วงนี้ในนวนิยายจะเห็นได้ว่าอังกฤษยกทัพเข้าประชิดเมืองมัณฑ์เพราะจากเหตุผลที่เจ้านางปัทมสุดายอมแบ่งผลประโยชน์ให้ฝรั่งเศสนั่นเอง และเมื่ออังกฤษครองเมืองมัณฑ์ได้แล้ว ก็จะเกิดเหตุการณ์ปักปันเขตแดน ซึ่งเจ้าหลวงแสนอินทะ กับเจ้าหน่อเมืองเตรียมการที่จะประกาศอิสรภาพให้แก่เชียงเงิน

พระเจ้าธีบอ หรือ พระเจ้าสีป่อ (2421 – 2428) เป็นกษัตริย์แห่งราชวงศ์อลองพญา (คองบอง) และเป็นองค์สุดท้ายของพม่า ถูกบังคับให้สละราชสมบัติและเนรเทศไปอยู่ที่เมืองรัตนคีรี ประเทศอินเดีย หลังสิ้นสงครามพม่า-อังกฤษ ครั้งที่ 3 และ สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. 2459

พ.ศ. 2434 เชียงตุง ดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำสาละวิน (5 เมืองเงี้ยว และ 13 เมืองกระเหรี่ยง ได้ถูกผนวก เข้าเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอังกฤษได้สำเร็จ หลังจากตกเป็นอาณานิคมของอังกฤษ ราชสำนักเชียงตุง ก็มีเจ้าฟ้าปกครองต่อเนื่องจนถึง พ.ศ. 2502

เหตุการณ์นี้ในนิยาย หลังจากเมืองมัณฑ์ถูกตีแตก เจ้าหลวงแสนอินทะกับหน่อเมืองเตรียมจะประกาศอิสรภาพ ว่าเป็นเมืองอิสระ ไม่ขึ้นกับเมืองไหน แต่ด้วยเหตุผลบางอย่าง (ในสปอย) ทำให้ไม่สามารถประกาศได้ และยังต้องขึ้นตรงกับสยามเหมือนเดิม
*เพิ่มเติม สปอย
[Spoil] คลิกเพื่อซ่อนข้อความในนิยายเจ้าแสนอินทะ บอกว่าเชียงเงินวางตัวเป็นกลาง ไม่ได้ขึ้นกับฝ่ายใด เพราะเหตุผลที่ว่ามีมิ่งหล้าอยู่ที่เมืองมัณฑ์ เจ้าหน่อเมืองถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาว่าจะจงรักภักดีต่อสยาม และมีแม้นเมืองอยู่ที่เชียงพระคำเพื่อให้เครือญาติวางใจ จึงจะใช้เหตุผลนี้ในการประกาศอิสรภาพ

แต่เจ้าน้อยไปเอาตัวมิ่งหล้ามาจากเมืองมัณฑ์มาอยู่ที่เชียงพระคำ และมาอยู่แทนในนามแม้นเมือง ซึ่งตอนจบจะเสียชีวิต ทำให้เหตุผลที่ว่าเชียงเงินวางตัวเป็นกลางไม่มีความหมาย และยังต้องขึ้นอยู่กับสยามต่อไปเพราะมีมิ่งหล้าที่อยู่ในนามแม้นเมืองเป็นเหตุผลที่ว่า เชียงเงินอยู่ข้างสยาม เพราะเชียงพระคำนั้นอยู่ข้างสยาม

แต่สมมติถ้ามิ่งหล้ายังมีตัวตนอยู่ที่เชียงพระคำ เจ้าน้อยจะโดนข้อหาไปชิงตัวมิ่งหล้ามาจากเมืองมัณฑ์ ทำให้มีปัญหากับอังกฤษได้ เหตุผลนี้แม้นเมืองจึงใช้ตัวเอง ปกป้องเจ้าน้อย และชดใช้ความแค้นระหว่างเจ้าน้อย กับเจ้าหน่อเมือง ด้วยการปลอมตัวออกไปให้เจ้าหน่อเมืองฆ่าตายครับ
(บทตรงนี้ จอห์น เบร็คกิ้น เป็นคนที่ทราบว่าเจ้าน้อย ลักพาตัวมิ่งหล้ามา ถ้าอังกฤษจะเอาผิดเจ้าน้อย เพื่อใช้เป็นเหตุผลในการครอบครองเชียงเงินก็ได้ แต่เบร็คกิ้นไม่ทำเพราะเห็นแก่บุญคุณของเจ้าน้อย)

แต่ในละคร ปรับบทให้เจ้าหน่อเมืองส่งคนไปรับตัวมิ่งหล้ามาจากเมืองมัณฑ์ และจะให้แม้นเมืองกลับเชียงเงินด้วยกัน เพื่อจะขยี้ให้เจ้าน้อย น้อยใจเมียด้วยมั้ง และเป็นเหตุผลที่ว่าเชียงเงินไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใดเหมือนกัน เพราะไม่มีเจ้าหญิงอยู่ทั้งสองเมือง

เจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง (2439-2478) หรือที่ชาวเชียงตุงนิยมเรียกว่า เจ้าฟ้าเฒ่า พระองค์ได้สร้างความเจริญแก่เมืองเชียงตุงเป็นอย่างมาก จนรัฐบาลอังกฤษได้ยกให้เป็น C.I.E. (Companion of the Indian Empire)

เจ้าจายหลวง ณ เชียงตุง (2490-2502) เจ้าฟ้าองค์สุดท้ายของเชียงตุง พระองค์ได้สละพระยศเจ้าฟ้าเมืองเชียงตุงตามข้อตกลงของพม่า โดยพระองค์ได้ถูกคุมองค์ไปคุมขัง ณ ย่างกุ้ง เป็นเวลา 6 ปี หลังจากนั้นก็ได้ประทับอยู่ที่ย่างกุ้งจนสิ้นพระชนม์

*เพิ่มเติมอีกนิด
เชียงตุง ได้กลับมาเป็นของสยามอีกครั้ง เมื่อปี พ.ศ.2485 ในชื่อของ สหรัฐไทยเดิม จากเหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่ 2
ไทยเข้ายึดเชียงตุงได้สำเร็จ แต่หลังจากอังกฤษเป็นผู้ชนะสงคราม ไทยจึงต้องคืนเชียงตุงให้กับอังกฤษไป

2461 นครรัฐน่าน รวมกับอาณาจักรสยามโดยสมบูรณ์ และมีเจ้าผู้ครองนครต่อจนถึง 2474 เพราะสยามเปลี่ยนแปลงการปกครอง เป็นการสิ้นสุดราชวงศ์หลวงติ๋นมหาวงศ์ แห่งนครน่าน และนับเป็นนครรัฐสุดท้ายที่ถูกผนวกเข้ากับสยามในยุคล่าอาณานิคม

พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช (2435-2461) ทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 63 แห่งราชวงศ์หลวงติ๋นมหาวงศ์ และเป็นต้นราชสกุล ณ น่าน
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหัว โปรดเกล้าฯให้สถาปนาเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ เลื่อนพระฐานันดรศักดิ์ขึ้นเป็น พระเจ้านครน่าน มีพระนามปรากฏตามสุพรรณบัฎว่า “พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช กุลเชษฐมหันต์ ไชยนันทบุรมหาราชวงศาธิบดี สุริตจารีราชนุภาวรักษ์ วิบูลยศักดิ์กิติไพศาล ภูบาลบพิตรสถิตย์ ณ นันทราชวงษ์” พระองค์อุสาหปกครองบ้านเมืองต่างพระเนตรพระกรรณโดยซื่อสัตย์สุจริต ได้รับราชการเป็นที่พอพระราชหฤทัยเป็นอันมากจึงมีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้สถาปนาเลื่อนยศถานันดรศักดินาเจ้านครเมืองน่าน ขึ้นเป็นพระเจ้านครน่าน นับเป็นพระเจ้านครน่านองค์แรกและองค์เดียวในประวัติศาสตร์น่าน

เจ้ามหาพรหมสุรธาดา (2462 – 2474) เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 64 แห่งราชวงศ์หลวงติ๋นมหาวงศ์ ซึ่งเป็นเจ้าผู้ครองนครองค์สุดท้ายของนครน่าน ก่อนจะมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองสยามประเทศ ในปี พ.ศ. 2475

ตัวละครหลักในเรื่องทุกคนก็คือ “ราก” ไม่ว่าจะเป็นแม้นเมือง มิ่งหล้า หน่อเมือง หรือ แม้แต่ศุขวงศ์ก็ตามที ล้วนเป็นรากของบ้านเมืองด้วยวิถีทางที่แตกต่าง

ศุขวงศ์ เพื่อรักษาบ้านเมืองแล้ว ยอมเปลี่ยนแปลงตัวเอง เก็บเกี่ยวความรู้ เข้าสู่โลกกว้าง ถึงแม้จะถูกมองด้วยสายตาเหยียดหยามว่าแปรพักตร์ อาจจะเจ็บปวดที่ถูกมองด้วยสายตาเคลือบแคลงสงสัย หรือ กระทั่งถูกตราหน้าว่าทรยศ หากเจ้าตัวก็รู้ที่ทำไปวันนี้ก็เพื่อดอกผลที่จะงอกงามในวันหน้า ไม่มีการเสียเลือดเนื้อเกินควร บ้านเมืองจะอยูได้ต่อไปในระยะยาว

หน่อเมือง ได้รับการสอนสั่งให้รักษาบ้านเมือง มีแนวคิดเข้มข้นสุดโต่งว่าบ้านเมืองจะต้องเป็นอิสระไม่ขึ้นกับใคร เจ้าหน่อเมืองถึงได้พยายามสุดใจให้บ้านเมืองดำรงคงอยู่แบบนั้นไม่เปลี่ยนแปลง

แม้นเมือง รู้ว่าตัวเองมีหน้าที่อะไรและยอมทำหน้าที่นั้นไป หากก็มีความข้ดแย้งในใจเมื่อเห็นโลกกว้าง เริ่มคิดว่าการเป็นรากอย่างที่ตัวเองได้รับการสั่งสอนให้เป็นจะช่วยบ้านเมืองได้จริงหรือไม่ การเป็นไม้ใหญ่ต้านลมในเวลาเช่นนี้ เป็นสิ่งที่ถูกต้องหรือเปล่า แต่สุดท้ายก็ไม่มีทางใดให้เลือกเดินอีกต่อไปแล้ว

มิ่งหล้า ไม่ได้เตรียมใจมาเพื่อจะเป็นรากฐานของบ้านเมือง คือการบ้านการเมืองก็ไม่ได้อยู่ในหัว แต่ภายใต้ความไม่รู้มิ่งหล้าถูกส่งไปเป็นรากฐานของเมืองตัวเองอย่างแนบเนียน

แม้ว่าละครจะแสดงแนวคิดการปกครองที่สุดโต่ง ทำให้ต้องเสียบ้านเสียเมือง แต่ความจริงแล้วมีหลายปัจจัยมากๆ ที่ทำให้เสียบ้านเสียเมือง แม้ว่าในปัจจุบันทั้งเชียงตุง หรือน่าน จะยังคงมีอยู่ในปัจจุบัน รากของแต่ละเมืองก็ยังคงอยู่ และยังมีเอกลักษณ์ในตัวของตัวเอง
แต่ความคิดเห็นส่วนตัวของผม การจะดูแลบ้านเมืองให้มั่นคง ก็คงจะไม่ได้อยู่แค่อำนาจในมือในการปกครองเท่านั้น แต่หมายถึงประชาชนต้องอยู่ดีมีสุขด้วย

สุดท้ายต้องชื่นชมบริษัท แอคอาร์ต มากๆครับ ที่ทำละครออกมาได้ละเมียดละไม ทำจริงศึกษาจริง
มีจุดประสงค์ที่ไม่ใช่แค่ความบันเทิงอย่างเดียว แต่คนดูจะได้ทั้งความรู้และความบันเทิงไปด้วย

ขอบคุณทุกคนที่เข้ามาอ่านครับ